De Tempel en de Islam

Moderne kruisvaarders moeten Europa opnieuw redden van het islamitische spook. Om dat te bewerkstelligen richt de Noorse schutter Anders Breivik in 2002 in Londen een nieuwe Orde van Tempeliers op. Hij zegt zijn inspiratie te ontlenen aan de machtig en rijke kruisvaarderorde uit de Middeleeuwen. Breivik ziet deze Tempelorde als een West-Europese verzetsbeweging, waarvoor hij zelfs gebruikt maakt van de historische Latijnse naam: Pauperes commilitones Christi Templique Solomonici (PCCTS). Letterlijk vertaald staan deze woorden voor: ‘ de arme ridders van Christus en de tempel van Salomo’.

Wie waren de Tempeliers? Klopt hun historische rol wel met de fantasie van Breivik over een nieuwe Orde die de politieke en militaire macht moet afpakken van de West-Europese multiculturalistische regimes? Het lijkt op het eerste gezicht geen gekke kwajongensgrap om de tempelridders van toen weer eens van stal te halen om de verraders van nu te berechten en te straffen. De Orde van de Tempeliers is per slot van rekening in het leven geroepen ten tijde van de eerste kruistochten, met als taak om de ongelovigen te bestrijden en het Heilige Graf (Jeruzalem) tegen de moslims te beschermen. Maar er zitten de nodige haken en ogen aan Breiviks keuze.

Allereerst was het anti-islamisme geen vrijwillige keuze van de Tempelridders, maar van de pauselijke stoel. Het ging vaak om berooide edellieden die iets op hun kerfstok hadden en de kans kregen hun zonden schoon te wassen door het Heilig Graf te beschermen. Ze vielen daarbij rechtstreeks onder pauselijk gezag. Negen Franse ridders hebben in 1118 de gelofte van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid afgelegd. Ze droegen een witte mantel met een rood, achthoekig tempelkruis. De Orde van de Tempeliers heeft zich vanaf haar oprichting zeer snel uitgebreid. En ze heeft zich ondanks haar rijkdom helemaal afgekeerd van de banden met kerk en staat, door wie ze zich bedrogen voelde. In en om Jeruzalem moeten er een kleine 2500 Tempeliers zijn geweest. Naar schatting groeide het ledental rond 1300 in West-Europa uit naar een kleine dertigduizend met een gezamenlijk vermogen van 54 miljoen francs, wat in die dagen een onvoorstelbaar bedrag was. Tegen het midden van de twaalfde eeuw was de orde begonnen zich te vestigen als de rijkste en machtigste instelling binnen het christendom, de pauselijke stoel uitgezonderd.

Omstreeks 1306 verheugde de Tempel zich in de speciale aandacht van Philips de Schone. Hij was enorm eerzuchtig en had weinig clementie met wie hem daarbij in de weg stond. Zo had hij naar verluidt de moord op de pausen Bonifatius VIII en Benedictus XI op zijn geweten. In 1305 heeft hij zijn eigen marionet, paus Clemens V, op de Pauselijke stoel gezet. Philips had dringend geld nodig en de tempelschat moet hem hebben doen watertanden. Tempeliersgrootmeester Jacques de Molay werd in de val gelokt. De beschuldigingen: verloochening van Christus, loslaten van de kerkelijke leer, schandalisering van het Kruis, aanbidding van de afgod Baphomet, beoefening van zwarte kunst, homoseksualiteit en pederastie. De paus deed De Molay in de ban, die uiteindelijk op de brandstapel ter dood werd gebracht.

Dankzij de bezittingen, de mankracht, de diplomatieke vaardigheden en oorlogsexpertise had de tempelorde enorme politieke en militaire macht. Het verhaal doet echter de ronde dat de Tempeliers een geestelijke omwenteling hebben doorgemaakt door hun contacten met joden en moslims in het toenmalige nabije Oosten. Joden, christenen en moslims bleken gezamenlijk lid te zijn van de lichtbroederschap van Ormoez, die verdraagzaamheid en tolerantie voorstonden. En de tempelridders kregen een zekere mate van vertrouwelijkheid in de omgang met de islamitische Saracenen. Met hen hadden ze destijds verdragen gesloten om het Heilig Land in invloedssferen te verdelen. Het verhaal gaat dat Robin Hood de Saraceens leider Saladin zelfs mee heeft genomen naar Engeland. Het anti-islamitische sentiment van de toenmalige kerk werd omgezet in een betekenisvolle interreligieuze dialoog met de moslims. De Tempelridders kregen een schat aan esoterische kennis en werden de voorlopers van de religieuze humanisten. Als Breivik deze kennis had gehad, zou hij waarschijnlijk voor een ander symbool hebben gekozen.

Binnen de wereld van de vrijmetselarij, waar Breivik lid van zegde te zijn, bestaat er ook een tempeliersorde: de Orde van de Ridders van de Tempel van St Jan- maar die heeft alleen maar betekenis binnen gelederen van vrijmetselaars. Met vrijmetselaarsidealen als tolerantie en broederschap heeft Breivik’s boodschap weinig van doen. Voor het oprichten van een nieuwe tempeliersorde zal hij bovendien geen toestemming hebben gevraagd en gekregen, noch van de vrijmetselarij, noch van de pauselijke stoel. De stoel hief de Orde op in 1312. Zou het Vaticaan de club weer toelaten op verzoek van een stel extremisten? Anders Breivik maakte een driedubbele vergissing. Hij denkt een moderne Robin Hood te zijn. Maar stelen van de rijken ten behoeve van de armen is wat anders dan het vermoorden van de kinderen van de Noorse sociaal-democratie. Hij is ook geen Jacques de Molay. Deze vervloekte de paus en de koning omdat ze als symbool van kerk en staat de mensenrechten schonden. En dat onder de vlag van een Orde die de dialoog met de islam voorstond. Kun je je nog erger vergissen?