Weet gij niet dat ge goden zijt?

Peter Solomon stond op en begon rond de tafel te ijsberen. ‘Zoals je weet, bestaat er een oude profetie dat de dag zal komen waarop het Verloren Woord zal worden herontdekt… de dag waarop het Verloren Woord aan de duisternis zal worden ontrukt… en waarop de mensheid opnieuw zal kunnen beschikken over de vergeten macht ervan.’

Aan de vooravond van het verschijnen van de Nederlandse vertaling van The Lost Symbol[i] van Dan Brown werd er volop gespeculeerd in de media over dat symbool. Is dat verloren symbool misschien het achtpuntige kruis dat terug te vinden is in de sleutel van koning Salomo? Zal het de cirkel zijn waarvan het middelpunt nergens is? Of is het verloren symbool de sleutel van Koning Salomo zelf? Of gaat het om de Grote Galactische Conjunctie die zich in 2012 – aan het eind der tijden – zal voordoen? Niets is minder waar. De speculeerders komen allemaal bedrogen uit. Het verloren symbool zal niet meer en niet minder dat Ene blijken te zijn dat mens en wereld zin en betekenis geeft.

Het verhaal. Na aankomst in het Capitool krijgt Langdon een telefoontje. Peter Solomon, vooraanstaand lid van de vrijmetselarij, lid van de Schotse Ritus in de 33^ste graad, is ontvoerd. Hij verkeert in levensgevaar. Solomons kidnapper wil dat Langdon de codes van het mysterieuze genootschap dat vrijmetselarij heet ontcijfert. De ontvoerder is ervan overtuigd dat – als hij Het gevonden heeft, hij een mysterieuze kracht zal krijgen die hem  de wereld aan zijn voeten zal doen liggen. Robert Langdon kan niet anders dan het spel meespelen. Hij krijgt hulp van Katherine, Solomons zus, een vooraanstaand wetenschapper die de kracht van het menselijk denken bestudeert.

Dan Brown heeft opnieuw een pageturner geschreven. Het beste boek in de serie waarin Robert Langdon de hoofdpersoon is. Langdon, docent Religieuze Symboliek aan de Harvard University in Cambridge, Massachusetts, wordt onder valse voorwendselen naar Washington gelokt: het epicentrum van de wereldmacht en de stad met de grootste verborgen geheimen uit de geschiedenis. In Washington is Het te vinden. En dat Het, daar draait het om.

Dan Brown is op dreef. Hij schetst de vrijmetselarij niet als een wereldswijde samenzwering van zielige oude mannetjes, maar als een spirituele brug tussen alle wereldgodsdiensten, als een methode die de scheidslijnen tussen de religies weet te overbruggen. Dan Brown heeft zijn werk gedaan, goed gedaan. Er schuilt er in Het verloren Symbool opnieuw een schat aan spirituele kennis. Maar de lezer hoeft zich in dit geval nauwelijks af te vragen of het feit of fictie is. Brown heeft zich enorm goed gedocumenteerd. Hij is goed op de hoogte van het meest recente bewustzijnsonderzoek zoals dat beschreven wordt door Lynne McTaggart.

En het lijkt wel of hij de discussies rondom Andries Knevel gevolgd heeft. U weet wel, Andries Knevel kwam dit jaar in het nieuws door te zeggen dat hij niet meer geloofde in de klassieke opvatting over de Schepper van hemel en aarde. Een klassieke opvatting die ervan uit gaat dat er neen Schepper was die de wereld een kleine vijfduizend jaar geleden in een week tijd geschapen heeft, waarbij hij op de laatste dag, de zondag rustte. Tegenover dit wereldbeeld staat het wereldbeeld van de vrijmetselaar die een Opperbouwmeester van het Heelal ten tonele voert die wereld en leven doet zien als een te voltooien bouwwerk.

Lukt het Robert Langdon en Katherine Solomon hen om de geheimen van Washington te ontraadselen? En kan die kennis het leven van Peter Solomon en het lot van de wereld redden? En om wat voor kennis gaat het eigenlijk. Laten we Robert Langdon maar eens even aan het woord laten in een rechtstreekse conversatie met Peter Solomon.
‘Peter’, zegt Robert Langdon, ‘de Bijbel en de Oude Mysteriën zijn in alle opzichten elkaars tegenovergestelde. De mysteriën gaan over de god ín ons… over de mens als god. De Bijbel daarentegen heeft het over de God die boven ons is gesteld… en over de mens als machteloze zondaar.’

En de conversatie tussen Langdon en Solomon gaat verder. ‘Precies!,’ antwoord Peter Solomon – overigens is Solomon de Engelse equivalent van Salomo, de oude Koning der Joden – ‘Je legt de vinger precies op de zere plek! Op het moment dat de mensheid zich van God afscheidde, ging de ware betekenis van het Woord verloren. De stemmen van de oude meesters zijn niet meer te horen, omdat ze verloren zijn gegaan in het chaotische misbaar van zelfverklaarde ingewijden die beweren dat alleen zij het Woord begrijpen… dat het Woord is geschreven in hun taal en in geen enkele andere.’

Treffender kan Solomon het niet zeggen. Het is niet de Bijbel die ons dat wereldbeeld aanreikt. Het zijn de zelfverklaarde ingewijden in kerk, religie en godsdienst die ons dat willen doen geloven.

‘Robert, jij en ik,’ zo gaat Solomon verder, ‘wij weten allebei dat de ouden vervuld zouden zijn van afschuw als ze konden zien hoe hun leringen zijn verdraaid… hoe hun godsdienst zich heeft gevestigd als een tolhuis voor de hemel… hoe strijders de oorlog tegemoet gaan in de overtuiging dat God aan hun kant staat. We zijn het Woord kwijtgeraakt, maar toch ligt de ware betekenis ervan nog altijd binnen ons bereik, pal voor onze neus. Want die is te vinden in alle teksten die de eeuwigheid hebben doorstaan – van de Bijbel tot de Bhagavad gita, de Koran, en noem ze allemaal maar op. Al deze teksten worden geëerd op het altaar van de vrijmetselarij, omdat vrijmetselaars begrijpen wat de wereld schijnt te zijn vergeten… namelijk dat elk van deze teksten op zijn eigen manier dezelfde boodschap fluistert.’ Peters keel werd dik van emotie. “Weet gij niet dat ge goden zijt?”’
En… ‘Langdon dacht aan een passage uit het werk van de filosoof Manly P. Hall die hem altijd was bijgebleven: “Als de oneindige niet had gewild dat de mens wijs was, zou hij hem niet het vermogen tot weten hebben geschonken”. Langdon keek weer omhoog naar De Apotheose van Washington – het symbolische opstijgen van de mens naar een goddelijke status. “De geschapene… die Schepper wordt. We zijn bouwers, dacht hij, We zijn scheppers”.

We zijn bouwers, we zijn scheppers. Klassieke elementen uit het wereldbeeld van de vrijmetselarij die in ‘Het Verloren Symbool’ centraal staat. Voor de vrijmetselaar is de wereld een bouwwerk dat nog voltooid moet worden. Ze staat daar niet alleen in. In de twintigste eeuw hebben veel theologen laten weten dat ze met het klassieke wereldbeeld niet meer uit de voeten konden. Voor theoloog Helmut Gollwitzer betekent schepping dat God de mens de gelegenheid geeft om mens te worden en de wereld om wereld te worden. Schepping als zodanig is belofte, een bevrijdende belofte van heelwording. Het scheppingsbericht is niet simpel een verhaaltje over de oorsprong van de wereld, maar een beloftevolle dimensie van toekomst voor een wereld die als geschapen werkelijkheid wel “goed” is, maar die geen “zin in zichzelf” heeft en bovendien niet “af” is: De schepping is niet klaar. De zingeving is dus ook nog niet klaar. Schepping is daarom ten diepste zingeving.