De boom des levens

Er was eens een rabbi die met vier van zijn leerlingen op weg was. Ze vroegen hem te spreken over de mysteries van de Schepping. De Rabbi stemde toe, maar vroeg ze om eerst binnen te gaan in een boomgaard waar ze voorbijkwamen, en een vrucht mee te brengen van de eerste boom die ze zagen.

Verlangend te horen wat de Rabbi te vertellen had, gingen de vier de tuin binnen en spoedden zich naar de eerste boom die ze, verlicht door de maan, in het oog kregen. Dichterbij gekomen zagen ze dat de boom vruchten droeg als juwelen, glinsterend in de nacht, en verlicht van binnen uit. De vier leerlingen waren verbijsterd bij de aanblik van zo’n boom en in verwarring of ze wel of niet zo’n bijzondere vrucht zouden plukken. Een van de vier keerde zich naar de anderen en waarschuwde: ‘waarschijnlijk is deze boom betoverd, en de vruchten dus ook. Als we er eentje plukken kan de betovering ons treffen. Zelfs aanraken kan al gevaarlijk zijn.’ De tweede leerling knikte bevestigend. ‘Ja, het is mogelijk dat we op de boom met de verboden vruchten zijn gestuit. Als we er een plukken laden we allicht grote zonden op ons.’

Maar de derde leerling bestreed die conclusie. ‘De Rabbi heeft ons gezegd een vrucht mee te brengen van de eerste boom die we zagen. Dit is die boom, en de vruchten zijn een zegen die niet mag worden veronachtzaamd.’ Er viel een stilte. Toen sprak de vierde leerling ‘Ik zelf geloof niet dat deze boom en die vruchten bestaan in deze wereld; daarom moeten we het zien als een illusie. Waarschijnlijk dromen we.’

Nu was er dus een groot dilemma gerezen, en ieder verdedigde z’n eigen stelling, en ieder stootte zijn kop tegen de muur van andermans argumenten. Tenslotte, zo gaat het verhaal verder, kwamen ze bij de Rabbi terug, met lege handen. Ze vonden hem wachtend buiten de tuin, z’n gezicht gelijnd door verdriet. Hoewel hij het antwoord al wist, vroeg hij: ‘En, heeft iemand van jullie een vrucht meegebracht van de Boom van het Leven?’

“De moderne mens heeft de reflectie in zich als een dodelijke ziekte,” zegt filosoof dr . Cornelis Verhoven, “die aan de dingen hun identiteit ontneemt. Er is een leegte, vraag. De reflectie over de dingen treedt in de plaats van de dingen. Niet alleen verandert god in de godsvoorstelling en de godsvoorstelling in het godsprobleem, maar hetzelfde gebeurt ook op andere terreinen. Ieder denken ontaardt in een denken over het denken, de wetenschap heeft zichzelf tot object, de literatuur gaat alleen over literatuur; de vereniging vergadert over de vereniging; de club clubt, de mens menst en het ding dingt. Wat vraagt, vraagt alleen naar de zin van zijn eigen bestaan.”

De vier leerlingen van de rabbi waren alleen maar bezig met hun eigen meningen, standpunten en gedachten. De rabbi had het goed door hoe onze menselijke geest in elkaar zit. ‘En, heeft iemand van jullie een vrucht meegebracht van de Boom van het Leven?’ En hebben jullie kennis gemaakt met het levende leven, dat de essentie is van alles. Zijn jullie wakker geweest toen je de boom des levens zag of waren jullie weer eens in slaap gevallen? Om te voorkomen dat zijn leerlingen in slaap vallen, zegt Jezus in de verhalen van Mattheus soms harde dingen. ‘Denk niet dat ik gekomen ben om op aarde vrede te brengen. Ik ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard. Wie zijn leven probeert te behouden, zal het verliezen, maar wie zijn leven verliest omwille van mij, die zal het behouden.’

Als vrede simpelweg betekent dat we vredig in slaap sukkelen omdat we ons niet bewust zijn van wat echt leven is, dan wordt die vrede een sleurhut voor ons sluimerende geweten. Als vrede betekent dat we niet meer wakker worden voor wat leven echt is, dan is vrede niet meer dan een slaapzak voor een spirituele zomer en winterslaap. Een leraar is niet om ons in een spirituele slaapzak te leggen of mee te nemen in een sleurhut naar de Bergen van Besluiteloosheid, waar we rustig kunnen slapen aan de Zee van Zinloosheid of in de Baai van Berusting.

Religiositeit

De verhalen van de Grote Traditie willen ons wakker maken. “Ik ben hier niet gekomen om jullie de vrede te schenken, maar het zwaard.” Ook de weg van leerling, gezel en meester is een weg van wakker worden. We krijgen het zwaard van bewustzijn aangereikt. Bewustzijn laat ons zien dat we kunnen kiezen tussen leven en dood, tussen dag en nacht, tussen licht en donker, tussen goed en kwaad. We leven in de wereld van de ongekende mogelijkheden. Dankzij wat men in de Indiase traditie ‘het zwaard van bewustzijn’ noemt die ons wakker maakt uit de ogenschijnlijke vrede van de zinloosheid. Wakker zijn, visionair leven is allereerst een eind maken aan de nacht van moedeloosheid. Echte religiositeit is in de ban raken van het wakker geworden leven.

Hele mooie poëtische uitleg van het ‘dharma’ uit de Indiase traditie. Je zou het ook voor het Bijbelse begrip ‘evangelie’ kunnen gebruiken. De weg van Bewustzijn, de goede boodschap, de dharma is datgene wat ieder wezen ondersteunt op zijn levensweg. Het is de ondersteuning die de leerling ondervindt als hij over de geblokte vloer in de richting van het licht geleid wordt. Niet alleen mij, niet alleen de mens, het ondersteunt mens, dier, plant, mineraal, maar ook de samenleving als geheel, het ondersteunt alles. Als Jezus zegt: ik ben de weg, de waarheid en het levens., dan zegt hij:

‘Ik ben de weg, die jou in alles ondersteunt
Ik ben de waarheid die jou in alles ondersteunt
Ik ben het licht, dat jou in alles ondersteunt
Ik ben het leven, dat jou in alles ondersteunt

Als we onze bestemming weten te volgen dan leidt dat tot de eenwording van onze ziel, de eenheid waaruit we voortkomen, die je in vrijwel alle religies tegenkomt. De weg waarlangs is het vinden van je eigen waarheid, je eigen weg, de eigen lijn die je in het leven te lopen hebt. De verhalen uit de Grote Tradities laten zien dat het mogelijk om je bestemming te vinden. Maar zijn die verhalend dan een soort spoorboekjes? Als je nou maar weet waar de treinen langs rijden en hoe ze vertrekken, dan kom je vanzelf wel op die bestemming aan?

Integendeel. Op de geblokte vloer krijg je daarbij een aantal handvatten om te kijken of je op de goede weg bezig bent, maar je hebt zelf een goed onderscheidingsvermogen te ontwikkelen. Daarvoor hebben we het zwaard van bewustzijn gekregen. Je moet helder en wakker zijn om de juiste keuzes in het leven te kunnen maken. De zin van het leven is het vinden van het fundament, de rots, het werkelijke steunpunt waar je leven op staat. Het gaat erom daar verbinding mee te maken en van daaruit te kunnen leven. Daar hoort een woord als authenticiteit bij. Als je verbonden bent met je werkelijke kern en je gaat daar vanuit leven, kun je je talenten beschikbaar stellen voor je omgeving, voor je relaties, voor planten en dieren voor de mensheid. En ben je thuisgekomen. In de middenkamer.